Cənubi Qafqazda Yeni Geosiyasi Reallıqlar: Azərbaycan və Ermənistan arasında Sülh Sazişinin Paraflanması və ATƏT-in Minsk Prosesinin Rəsmi Bağlanması
Tarix: 13-08-2025 | Saat: 16:07
Bölmə:Siyasət | çapa göndər
2025-ci il avqustun 8-də Vaşinqton şəhərində keçirilmiş tarixi üçtərəfli görüş zamanı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, ABŞ Prezidenti Donald Tramp və Ermənistan Respublikasının Baş naziri Nikol Paşinyan iştirak etmişlər. Bu görüş çərçivəsində Azərbaycan və Ermənistan arasında uzun illər davam edən münaqişənin yekun həlli istiqamətində mühüm addım atılmışdır. Görüşün nəticəsi olaraq hər iki ölkənin xarici işlər nazirləri – Ceyhun Bayramov və Ararat Mirzoyan – “Azərbaycan Respublikası və Ermənistan Respublikası arasında sülhün və dövlətlərarası münasibətlərin təsis edilməsinə dair Saziş” layihəsini paraflamış və ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədrinə birgə müraciət ünvanlayaraq Minsk Qrupu çərçivəsindəki mexanizmlərin – şəxsi nümayəndə və Yüksək Səviyyəli Planlaşdırma Qrupu da daxil olmaqla – fəaliyyətlərinin rəsmi şəkildə dayandırıldığını bildirmişlər.
Qarabağ münaqişəsi 1988-ci ildə başlayaraq Sovet İttifaqının dağılması ilə Cənubi Qafqazda ən uzun sürən və mürəkkəb münaqişəyə çevrilmişdir. 1994-cü ildə imzalanmış atəşkəs razılaşmasına baxmayaraq, münaqişə daim yenidən alovlanmaq potensialı daşıyırdı. 2020-ci ilin 44 günlük Vətən müharibəsi nəticəsində Azərbaycanın ərazi bütövlüyü böyük ölçüdə bərpa olundu və bu, regionda yeni siyasi və hüquqi reallıqlar yaratdı.
2025-ci il avqustun 8-də Vaşinqtonda ABŞ Prezidenti Donald Trampın vasitəçiliyi ilə keçirilmiş görüş Cənubi Qafqazda sülhün təşviqi baxımından beynəlxalq ictimaiyyətin artan marağını əks etdirir. Görüşün formatı – ABŞ, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin iştirakı – sülh prosesinin beynəlxalq legitimliyini gücləndirmiş və diplomatik iradənin yüksək səviyyədə olduğunu nümayiş etdirmişdir.
“Azərbaycan Respublikası və Ermənistan Respublikası arasında sülhün və dövlətlərarası münasibətlərin təsis edilməsinə dair Saziş” layihəsinin paraflanması tərəflər arasında sülhə doğru irəliləyişin hüquqi əsasını qoyur. Sazişin əsas müddəaları aşağıdakı sahələri əhatə edir:
Dövlətlərin ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınması
Sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyası üzrə mexanizmlərin yaradılması
Kommunikasiyaların bərpası və qarşılıqlı iqtisadi əməkdaşlıq
Silahlı toqquşmaların qarşısının alınması üçün qarşılıqlı zəmanətlərin verilməsi
Diplomatik münasibətlərin qurulması və səfirliklərin açılması
Bu saziş beynəlxalq hüquq normalarına, xüsusilə BMT Nizamnaməsinə, Helsinki Yekun Aktına və 1970-ci il Dostluq Münasibətləri Bəyannaməsinə əsaslanır.
Minsk Qrupu 1992-ci ildə ATƏT çərçivəsində yaradılmışdı və münaqişənin sülh yolu ilə həlli üçün vasitəçilik missiyasını yerinə yetirirdi. Lakin son illərdə – xüsusilə 2020-ci ildən sonra – bu formatın effektivliyi ciddi şəkildə tənqid olunurdu. 2025-ci ildə Azərbaycan və Ermənistanın ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədrinə ünvanladıqları birgə məktub vasitəsilə Minsk Qrupunun:
Minsk konfransı çərçivəsindəki mandatı
ATƏT sədrinin münaqişə üzrə şəxsi nümayəndəliyi
Yüksək Səviyyəli Planlaşdırma Qrupunun fəaliyyəti
rəsmi şəkildə dayandırılmışdır. Bu addım uzunmüddətli, lakin nəticəsiz diplomatik strukturun tarixi olaraq bağlanması deməkdir və Cənubi Qafqazda yeni diplomatik mərhələnin başlanğıcını simvolizə edir.
Sazişin paraflanması və Minsk Prosesinin bağlanması təkcə ikitərəfli münasibətlər üçün deyil, həm də regional sabitlik üçün yeni imkanlar yaradır. Aşağıdakı aspektlər xüsusilə diqqət çəkir:
Türkiyə və İranın mövqeyi: Regional güclər bu prosesin davamlılığında maraqlıdır və tərəflər arasında sabitliyin qorunmasına dəstək verirlər.
ABŞ və Aİ-nin rolu: ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə baş tutan görüş Qərbin bu məsələdə daha fəal və təşəbbüskar mövqe tutduğunu göstərir.
Rusiya faktorunun zəifləməsi: Moskvanın bu prosesdə ikinci plana keçməsi Cənubi Qafqazdakı geopolitik balansda dəyişiklikləri əks etdirir.
Vaşinqton görüşü və onun nəticəsində əldə olunan razılaşmalar Azərbaycan və Ermənistan arasında ilk dəfə olaraq tammiqyaslı sülh və əməkdaşlıq dövrünə keçidin başlanğıcı kimi qiymətləndirilə bilər. Sazişin paraflanması hüquqi, siyasi və simvolik baxımdan mühüm mərhələdir. ATƏT-in Minsk Prosesinin rəsmi şəkildə bağlanması isə münaqişənin beynəlxalq hüquq çərçivəsində, yeni reallıqlara əsaslanaraq həll olunduğunu rəsmiləşdirir.
Bu prosesin davamı olaraq sülh sazişinin tam şəkildə imzalanması, praktiki tədbirlərin (sərhədlərin delimitasiyası, iqtisadi əməkdaşlıq platformalarının yaradılması) həyata keçirilməsi və ictimai diplomatiya mexanizmlərinin inkişaf etdirilməsi vacibdir. Bu mərhələdə beynəlxalq təşkilatların – BMT, Avropa İttifaqı, İƏT və digər qurumların – texniki və maliyyə dəstəyi mühüm rol oynaya bilər.
Kənan Quliyev
Yeni Azərbaycan Partiyası Laçın rayon təşkilatının məsləhətçisi
Məlumatlanmaq üçün Facebook səhifəmizi
Digər xəbərlər
Tarix: 13-08-2025 | Saat: 16:07
Bölmə:Siyasət | çapa göndər
2025-ci il avqustun 8-də Vaşinqton şəhərində keçirilmiş tarixi üçtərəfli görüş zamanı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev, ABŞ Prezidenti Donald Tramp və Ermənistan Respublikasının Baş naziri Nikol Paşinyan iştirak etmişlər. Bu görüş çərçivəsində Azərbaycan və Ermənistan arasında uzun illər davam edən münaqişənin yekun həlli istiqamətində mühüm addım atılmışdır. Görüşün nəticəsi olaraq hər iki ölkənin xarici işlər nazirləri – Ceyhun Bayramov və Ararat Mirzoyan – “Azərbaycan Respublikası və Ermənistan Respublikası arasında sülhün və dövlətlərarası münasibətlərin təsis edilməsinə dair Saziş” layihəsini paraflamış və ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədrinə birgə müraciət ünvanlayaraq Minsk Qrupu çərçivəsindəki mexanizmlərin – şəxsi nümayəndə və Yüksək Səviyyəli Planlaşdırma Qrupu da daxil olmaqla – fəaliyyətlərinin rəsmi şəkildə dayandırıldığını bildirmişlər.
Qarabağ münaqişəsi 1988-ci ildə başlayaraq Sovet İttifaqının dağılması ilə Cənubi Qafqazda ən uzun sürən və mürəkkəb münaqişəyə çevrilmişdir. 1994-cü ildə imzalanmış atəşkəs razılaşmasına baxmayaraq, münaqişə daim yenidən alovlanmaq potensialı daşıyırdı. 2020-ci ilin 44 günlük Vətən müharibəsi nəticəsində Azərbaycanın ərazi bütövlüyü böyük ölçüdə bərpa olundu və bu, regionda yeni siyasi və hüquqi reallıqlar yaratdı.
2025-ci il avqustun 8-də Vaşinqtonda ABŞ Prezidenti Donald Trampın vasitəçiliyi ilə keçirilmiş görüş Cənubi Qafqazda sülhün təşviqi baxımından beynəlxalq ictimaiyyətin artan marağını əks etdirir. Görüşün formatı – ABŞ, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin iştirakı – sülh prosesinin beynəlxalq legitimliyini gücləndirmiş və diplomatik iradənin yüksək səviyyədə olduğunu nümayiş etdirmişdir.
“Azərbaycan Respublikası və Ermənistan Respublikası arasında sülhün və dövlətlərarası münasibətlərin təsis edilməsinə dair Saziş” layihəsinin paraflanması tərəflər arasında sülhə doğru irəliləyişin hüquqi əsasını qoyur. Sazişin əsas müddəaları aşağıdakı sahələri əhatə edir:
Dövlətlərin ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınması
Sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyası üzrə mexanizmlərin yaradılması
Kommunikasiyaların bərpası və qarşılıqlı iqtisadi əməkdaşlıq
Silahlı toqquşmaların qarşısının alınması üçün qarşılıqlı zəmanətlərin verilməsi
Diplomatik münasibətlərin qurulması və səfirliklərin açılması
Bu saziş beynəlxalq hüquq normalarına, xüsusilə BMT Nizamnaməsinə, Helsinki Yekun Aktına və 1970-ci il Dostluq Münasibətləri Bəyannaməsinə əsaslanır.
Minsk Qrupu 1992-ci ildə ATƏT çərçivəsində yaradılmışdı və münaqişənin sülh yolu ilə həlli üçün vasitəçilik missiyasını yerinə yetirirdi. Lakin son illərdə – xüsusilə 2020-ci ildən sonra – bu formatın effektivliyi ciddi şəkildə tənqid olunurdu. 2025-ci ildə Azərbaycan və Ermənistanın ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədrinə ünvanladıqları birgə məktub vasitəsilə Minsk Qrupunun:
Minsk konfransı çərçivəsindəki mandatı
ATƏT sədrinin münaqişə üzrə şəxsi nümayəndəliyi
Yüksək Səviyyəli Planlaşdırma Qrupunun fəaliyyəti
rəsmi şəkildə dayandırılmışdır. Bu addım uzunmüddətli, lakin nəticəsiz diplomatik strukturun tarixi olaraq bağlanması deməkdir və Cənubi Qafqazda yeni diplomatik mərhələnin başlanğıcını simvolizə edir.
Sazişin paraflanması və Minsk Prosesinin bağlanması təkcə ikitərəfli münasibətlər üçün deyil, həm də regional sabitlik üçün yeni imkanlar yaradır. Aşağıdakı aspektlər xüsusilə diqqət çəkir:
Türkiyə və İranın mövqeyi: Regional güclər bu prosesin davamlılığında maraqlıdır və tərəflər arasında sabitliyin qorunmasına dəstək verirlər.
ABŞ və Aİ-nin rolu: ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə baş tutan görüş Qərbin bu məsələdə daha fəal və təşəbbüskar mövqe tutduğunu göstərir.
Rusiya faktorunun zəifləməsi: Moskvanın bu prosesdə ikinci plana keçməsi Cənubi Qafqazdakı geopolitik balansda dəyişiklikləri əks etdirir.
Vaşinqton görüşü və onun nəticəsində əldə olunan razılaşmalar Azərbaycan və Ermənistan arasında ilk dəfə olaraq tammiqyaslı sülh və əməkdaşlıq dövrünə keçidin başlanğıcı kimi qiymətləndirilə bilər. Sazişin paraflanması hüquqi, siyasi və simvolik baxımdan mühüm mərhələdir. ATƏT-in Minsk Prosesinin rəsmi şəkildə bağlanması isə münaqişənin beynəlxalq hüquq çərçivəsində, yeni reallıqlara əsaslanaraq həll olunduğunu rəsmiləşdirir.
Bu prosesin davamı olaraq sülh sazişinin tam şəkildə imzalanması, praktiki tədbirlərin (sərhədlərin delimitasiyası, iqtisadi əməkdaşlıq platformalarının yaradılması) həyata keçirilməsi və ictimai diplomatiya mexanizmlərinin inkişaf etdirilməsi vacibdir. Bu mərhələdə beynəlxalq təşkilatların – BMT, Avropa İttifaqı, İƏT və digər qurumların – texniki və maliyyə dəstəyi mühüm rol oynaya bilər.
Kənan Quliyev
Yeni Azərbaycan Partiyası Laçın rayon təşkilatının məsləhətçisi
Məlumatlanmaq üçün Facebook səhifəmizi
Xəbəri paylaş
Digər xəbərlər
