Mobil versiya
Mən burdayam, İlahi, - deyən şair...-Fuad Biləsuvarlı yazır
Tarix: 05-06-2025 | Saat: 12:39
Bölmə:Özəl | çapa göndər



Mən burdayam, İlahi, - deyən şair...-Fuad Biləsuvarlı yazır


( Vaqif Səmədoğlu poeziyasına bir nəzər)

Vaqif Səmədoğlu poeziyasını dərk etmək üçün yalnız misralarını oxumaq kifayət etməz—onun ruhunu duymaq lazımdır. O, şeirlərində həyatı bir ilahi əks-səda kimi təqdim edirdi. Bütün yaradıcılığı boyunca öz daxili məkanı ilə danışan, sükutun içində fəryad edən bir şair idi.



Xalq yazıçısı Anarın “Poeziya şairin Allahla söhbətidir” fikri Vaqif Səmədoğlunun poetik mirasına tam uyğun gəlir. O, Allahla danışırdı, amma yalvarmırdı—dualar onun poeziyasının ayrılmaz parçası idi. O, ömrünü şeirə çevirir, şeirlərində isə ömrünü yaşadırdı. Öz misralarında zamanın acı gerçəkliklərini, insan talelərinin enişli-yoxuşlu yollarını, ruhun əzablarını ustalıqla təsvir edirdi. Onun aşağıdakı misraları bu fəlsəfi sükutun içindən gələn çağırışdır:

"Allah bir az da möhlət ver,
Öldürmə, sağ saxla yenə.
Beş-on yazılmamış şeirim,
Beş-on duam qalıb sənə..."

Bu misralar yalnız dua deyil, həm də insan ruhunun əbədi üsyanıdır—sanki yaşamaq arzusu Allahla bir müqavilə bağlamağa çalışır.

Vaqif Səmədoğlu yazırdı, amma tələsmirdi. O, sözün bişməsini, yetkinləşməsini gözləyirdi. Məhz bu səbəbdən onun ilk şeirlər kitabı olan “Mən burdayam, İlahi” 1996-cı ildə, yəni 57 yaşında işıq üzü gördü. Bu gecikmiş dərc, əslində, onun poetik düşüncəsinin kamilliyindən xəbər verir. Sanki şeirlər də böyüməli, ömür yaşamalı idi.



Kitabın tərtibçisi və redaktoru, həyat yoldaşı Nüşabə Babayeva-Vəkilova şairin ruhunu oxuculara olduğu kimi təqdim etməyə çalışıb. Oxucu bu kitabı vərəqləyərkən, sanki bir ruhun içində pıçıldayan misralarla rastlaşır. Şair hayqırmır, sadəcə daxili fəryadını sakitcə ifadə edir:

"Məzarıma
Nə başdaşı qoyun,
Nə heykəl.
Bir cüt ayaqqabı qoyun,
Ayağı yalın
Geyib getsin..."

Bu misralar ölümdən sonrakı varlığın dərin düşüncəsidir—sanki şair gedir, amma ruhu ayaqyalın dolaşır.

Vaqif Səmədoğlunun poeziyası yalnız sözlərdən ibarət deyil—o, misralarında ahəng yaradır, oxucunun içində bir dalğa doğurur. Onun poetik səsi çağırış deyil, cavabsız sualların səslənməsidir. Sanki şair kainatla danışır, ancaq kainat susur.

Onun şeirləri zamansızdır, çünki içindəki insan hissləri dəyişmir. Oxucu bu misraları nə vaxt oxuyursa-oxusun, eyni sükutu, eyni fəlsəfi kədəri hiss edəcək. Çünki Vaqif Səmədoğlunun sözləri yalnız poeziya deyil—onlar ruhun özünü ifadə etməsidir.


Humanist düşüncənin ən saf və əlçatmaz zirvəsinə doğru baxdıqda, Vaqif Səmədoğlunun poeziyasının insan duyğularını necə dərinliklə əhatə etdiyini görürük. O, varlığın içindəki ziddiyyətləri, sevincin və kədərin bir-birinə necə toxunduğunu kəşf edirdi. Onun şeirləri sadəcə misralar deyil, həm də ruhun sükutla söylədiyi həqiqətlər idi.


Vaqif Səmədoğlu, insanı zamanın və məkanın çərçivələrindən kənara çıxaran duyğularla ifadə edirdi. Onun şeirlərində telefon nömrələri fərqli olsa da, hamısında insan səsi var. Bu səs, bəzən sevinc, bəzən isə dərin bir kədər daşıyan bir əks-səda kimi oxucuya çatır:

"Telefon nömrələri
Oxşamaz bir-birinə,
Amma hamısında
İnsan səsi."

Bu misralar şairin dünyanı necə gördüyünü göstərir: rəqəmlər, rəsmi kodlar, sərhədlər mövcud olsa da, onların hamısı insan həyatına bağlıdır. Telefon xətləri birləşdirir, lakin onlar həm də ayrılıq və sükutun daşıyıcısıdır:

"Birində sən susarsan,
Birində telefon."

Burada insan səssizliyin içindədir, çünki kədər hər zaman səs tələb etmir—bəzən susmaq ən güclü ifadədir.

Vaqif Səmədoğlu poeziyasını sərbəst vəzndə yazırdı, çünki düşüncələri azad idi. O, poetik formaların sərhədləri ilə məhdudlaşmır, duyğuları sərbəst buraxırdı. Beləcə, o, ustad Rəsul Rzanın poeziya anlayışına layiqli davamçı olaraq, o, öz yolunu aydınlaşdırır, istiqamətini müəyyən edirdi.

Lakin Vaqifin poeziyası yalnız bir cərəyanın davamı deyildi—o, yazmaya bilmirdi. Şeir onun üçün dünya ilə qarşılıqlı əlaqə idi. İnsan poeziya yazmır, əslində poeziya insanı yazmağa vadar edir. Şair bunu özü də etiraf edir:

- "Şeir yazmaq tutub məni,
Ağlımı itirmişəm
Şeir yazmaq arzusundan.
Dilimə gələn sözlərin quluyam,
Ürəyimdə qalanların dəlisi."

Burada poeziya sadəcə sənət deyil, eyni zamanda varlıq fəlsəfəsi kimi təqdim olunur. O, yaşamağın özünü şeirdə əks etdirmişdi.


Anar müəllim, şairin bu misralarına münasibət bildirərək, onun poeziyasının mahiyyətini bir cümlədə vurğulayır:

"Dünya bəhanə imiş şeir yazmağa."

Bu fikir Vaqif Səmədoğlunun bütün yaradıcılığı üçün əsasdır. Dünya mövcuddur, çünki poeziya var. O, həyatı yalnız yaşamağın deyil, həm də onu yazmağın zəruriliyini hiss edirdi.


Vaqif Səmədoğlu çərçivələrə sığmayan, azadlığa təşnə bir yaradıcı idi. Onun poeziyasında bu azadlıq istəyi hər misrada hiss olunur. Azadlıq yalnız siyasi və ya fiziki bir hadisə deyil, həm də ruhun dərinlərində yanan bir ehtiyacdır. Şair bu hissi özünəməxsus şəkildə ifadə edirdi:

"Sən mənim
doğma anamsan, Azadlıq,
Mən sənin
yad qapısında böyümüş balan."

Bu misralarda azadlıq yalnız bir arzu deyil, eyni zamanda qəlbin qırılmaz bağıdır. İnsan onu axtarır, amma bəzən yad mühitlərdə böyüyür, əzilir, sıxılır. Vaqif Səmədoğlu azadlığı yalnız mübarizədə deyil, həm də onun poetik mahiyyətində tapır. O, azadlığı bir külək kimi təsvir edir—sanki bu ruhun və düşüncənin qarşısını kəsmək olmaz:

"Sən son ümidimin qaldırdığı
ağ bayraqsan, Azadlıq,
Mən səni yellədən külək."

Burada azadlıq sadəcə bir məfhum deyil, həm də təbiətə bağlı bir gücdür. O, yalnız bir ideya kimi mövcud deyil, həm də daxili fırtına kimi insanın içini dolaşır.


Vaqif Səmədoğlu uzun izahlar vermirdi, çünki hər sətirində bütöv bir fəlsəfə gizlənirdi. Onun bir neçə sətirlik şeirləri insanın həyatla qarşı-qarşıya durmasını ifadə edir:

"Necə qaçım?
Neçin qaçım?
Hara qaçım?
Dünya balacadır,
qazamat həyəti tək balaca..."

Burada dünya yalnız coğrafi məkan deyil, həm də bir həbsxana kimi təsvir olunur. Sınmış xəyallar, ümidlərin məhdudluğu, insanın qurtuluş arzusunun qarşısında dayanan görünməz divarlar—bütün bunlar Vaqifin poeziyasında öz əksini tapır. O, dünyanın darlığını hiss edir və bu dar məkanın içində azadlıq axtarır.


Bəzən Vaqif Səmədoğlu sanki dünya ilə döyüşürdü, ona meydan oxuyurdu. Onun poeziyasında bir çağırış var—bu çağırış yalnız mübarizə deyil, həm də düşüncənin sərhədsizliyidir. O, sözlə insanı düşünməyə, sorğulamağa vadar edirdi. Onun şeirlərini oxuyan hər kəs azadlıq, məna və poeziyanın mahiyyəti haqqında düşünməyə başlayırdı.


Şairin taleyi bəzən səssizliyin içində itir, bəzən isə heç duyulmadan ötüb keçir. Vaqif Səmədoğlunun misraları bu kədərli həqiqəti xatırladır—şair doğulur, yaşayır, ölür, lakin dünya onun varlığını bəzən görmür. Bu sükutun içində zamanın amansızlığı duyulur:

"Ana yurdum torpağında
Bir ləpir izim qalmadı.
Doğuldu, öldü şairin,
Sənin xəbərin olmadı..."

Bu misralarda nəinki bir şəxsi taleyin kövrəkliyi, həm də bütöv bir nəsilin, bir şair ruhunun insanlıq içində necə sönüb getməsi var.


Vaqif Səmədoğlu üçün zaman heç bir insanın əlində qala bilməyəcək qədər sürətlə ötüb keçirdi. Onun poeziyasında dünya nə müvəqqəti, nə də daimi görünür—o, sadəcə keçən, axan bir reallıqdır. Ömür yolunun sonu yoxdur, çünki hər an özü ilə bir parçanı alıb aparır:

- "Ömür yolu açıq yoldur—
Nə getdi, getdi...
Əlində bir gün də qalmır,
Nə itdi, itdi...
Bu dünya dəmyə dünyadır,
Nə bitdi, bitdi..."

Burada şair dünya haqqında danışarkən, onu "dəmyə"—suyu olmayan, quru torpaq kimi təsvir edir. Sanki bu dünya insanların içində yetişdirdiyi xatirələrin də acımasız biçinidir—bir dəfə bitən, daha cücərməyən duyğular.



Vaqif Səmədoğlunun poeziya toplusu onun yaradıcılıq dünyasına səyahət etmək üçün dəyərli bir yol xəritəsidir. Onun misraları yalnız bir dövrün hisslərini deyil, həm də bütöv bir poeziya fəlsəfəsini yaşadır. Vaqifsevərlər üçün bu toplu, sanki şairin səsini zaman içində daşıyan bir irsdir.



Vaqif Səmədoğlunun ömür-gün yoldaşı Nüşabə xanım müsahibəsində şairin yaradıcılığı və xarakteri ilə bağlı diqqətçəkən məqamlara toxunub. Onun sözlərinə görə, Vaqif Səmədoğlu poeziyada olduğu kimi şəxsi həyatında da öz duyğularını səmimi və unudulmaz şəkildə ifadə edirdi.

Vaqif Səmədoğlunun ömür-gün yoldaşı Nüşabə xanım şairin poeziyasını yalnız bir sənət kimi görmürdü—o, sevgi və dostluğun da şeir vasitəsilə əbədiləşdirilə biləcəyinə inanırdı. Vaqifin həyat yoldaşına həsr etdiyi misralar bu münasibətin dərinliyini açıq şəkildə əks etdirir. Onlar yalnız ailə qurmuş insanlar deyil, həm də bir-birinə ruhən yaxın əsl dost idilər.

Bəlkə də bu sağlamlıq bir gün gözə gələcək,
Canım taqətdən düşüb ölgün sizə gələcək.
Hər quş səsi, hər çiçək çiynimə yük olacaq,
Ən nazik ipək köynək əynimə yük olacaq.
Yuxudan yorğun durub güzgüyə baxacağam,
Özümü görə-görə özgəyə baxacağam.
Ən pis qara yuxular çin olur qocalıqda,
Bir azarı vur üçə, min olur qocalıqda.
Bəlkə də, ruha dönüb gözə gələ bilmədim,
Bağışla, bəlkə ölüb sizə gələ bilmədim.



Nüşabə xanım bu haqda belə deyirdi:
"Deyirdi, mən Azərbaycan poeziyasında yeganə şair xanımıyam ki, həyat yoldaşıma mən özüm də şeir həsr eləmişəm."

Az-az tapılar ki, şairlər həyat yoldaşlarına sevgilərini misralarla ifadə etsinlər. Vaqif isə bunu etmişdi—onun üçün poeziya yalnız yaradıcılıq deyil, həm də insani bağlılığın ifadəsi idi.

Onun azadlığa və təklik ehtiyacına gəlincə, Nüşabə xanım qeyd edirdi:
"Deyirdi, tək qalmağa ehtiyacım var... Amma bir gündən artıq tək qala bilmirdi."

Bu fikirlər Vaqif Səmədoğlunun daxili dünyasını açır—o, təklik arzulayırdı, lakin uzun müddət tənha qala bilmirdi. Poeziya onun azadlığı idi, amma insanlarla ünsiyyət onun ruhunu tamamlayan əsas ünsür idi. O, həm sərbəstliyi, həm də insanlarla bağlılığı eyni dərəcədə dəyərli bilirdi.

Sevimli şairimiz Vaqif Səmədoğlunun bu toplusu onun poeziyasını sevənlər üçün dəyərli bir hədiyyədir. Kitabın tərtibçisi və redaktoru, şairin ömür-gün yoldaşı Nüşabə xanımın zəhməti isə xüsusilə qeyd edilməlidir.
Böyük şairimizin ruhu şad olsun!

Müəllif: Fuad BİLƏSUVARLI, AYB və AJB üzvü, Prezident mükafatçısı










Məlumatlanmaq üçün Facebook səhifəmizi


Xəbəri paylaş


Digər xəbərlər



Xəbərə şərh yaz
Ad və soyad:*
E-Mail:
Şərhiniz:
Kodu yazın: *
yenilə, əgər kod görünmürsə
05-06-2025